لزوم ترمیم شکاف سیاسی در ترکیه

کارشناسان از دو قطبی شدن جامعه ترکیه خبر می‌دهند و عامل این دوقطبی شدن را نیز اردوغان و مواضع و عملکرد وی می‌دانند. 

این ایده دور از انتظار نیست تازه «یک سال از کودتای نافرجام سال گذشته می‌گذرد» و پس از کودتای نافرجام پارسال نیز اردوغان بجای آنکه در نقش عامل ایجاد وحدت بازی کند، از اختیارات بوجود آمده به علت وضع فوق العاده برای برخورد هرچه بیشتر با مخالفان و زندانی کردن مخالفان و روزنامه نگاران استفاده کرد. 

روز گذشته نیز رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه سخنان تندی درباره کودتاگران سال گذشته بیان کرد. این سخنان نشان می دهد با آنکه کودتای نافرجام با موفقیت خنثی شد، فضای پس از این اتفاق سبب نشده است شرایط سیاسی این کشور بعد از یک سال به شرایط عادی باز گردد. 

در شب پانزدهم به شانزدهم ژوییه سال 2016، گروهی از نظامیان ترکیه تلاش کردند که حکومت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، را سرنگون کنند که در نتیجه مقاومت مردمی ناکام ماند. در نتیجه این کودتای نافرجام 265 نفر کشته شدند. اما بعد از این کودتا اردوغان بی‌وقفه تلاش کرده است به قدرت سیاسی خود در کشور بیفزاید و با پاکسازی‌های ادارات و نهادهای حکومتی از عناصری که وی آنها را دشمن می‌داند تسلط و سیطره خود بر کشور را تحکیم بخشد.

از یک سال پیش، رئیس جمهوری ترکیه به مانورهای نمایش قدرت خود افزوده است. او این کار را با برگزاری همایش‌ها و گردهمایی بزرگ سیاسی، از جمله همایش بزرگ سیاسی پانزدهم ژوییه امسال در استانبول به مناسبت نخستین سالگرد وقوع این کودتا انجام می‌دهد. 

وی از وقوع این کودتا به عنوان فرصتی برای تقویت قدرت و اختیارات خود در سمت ریاست جمهوری کشور خیلی خوب توانست استفاده کند. قانون اساسی کشور را به همه‌پرسی گذاشت تا نظام پارلمانی کشور را که وی در آن تقریباً از قدرت تشریفاتی برخوردار بود به نظام ریاستی تبدیل کند که در آن رئیس جمهوری همه کاره کشور است. با تبدیل نظام پارلمانی به ریاستی، در انتخابات ریاست جمهوری بعدی ترکیه، دیگر سمت نخست وزیری در ترکیه وجود نخواهد داشت. در این حالت، رئیس جمهوری می‌تواند رهبری حزب سیاسی که قدرت حاکم بر کشور است برعهده داشته باشد. حال آنکه تاکنون این وظیفه برعهده نخست‌وزیر بود. 

مشکل جدی‌تر این است که ترکیه پیش از کودتا نیز کشوری دوقطبی بود. وی که بسیاری از مردم ترکیه را از فقر نجات داد، اما در سالهای مسئولیتش به شکاف سیاسی بین دو جناح اصلی در این کشور - اسلام گراها و لائیک‌ها - دامن زده است و این موضوع، آینده سیاسی این کشور را به مخاطره می‌اندازد. به هر حال  مخالفان اردوغان هر چند در اقلیت هستند اما از حمایت چندین میلیونی مردم ترکیه برخوردارند.  در همه پرسی آوریل، کمتر از نیمی از مردم ترکیه علیه اردوغان رای دادند. ترمیم نکردن شکاف‌های سیاسی در این کشور در نهایت این کشور را دچار بی‌ثباتی می‌کند.

این شکاف سیاسی بخصوص زمانی که تنش‌های دولت وی با متحدان غربی‌اش مانند اروپا و آمریکا افزایش می‌یابد خطر آفرین‌تر است زیرا زمینه را برای سوء استفاده رسانه‌ای آنها فراهم می‌سازد. 

اردوغان وانمود می‌کند به سیاست اسلامی سازی کشور ادامه می‌دهد، فروش مشروبات الکی در کشور بعد از ساعت 10 شب ممنوع شده است، نمایندگان حق دارند با حجاب وارد پارلمان و دانشگاه شوند، گذراندن دروسی دینی برای دانشجویان اجباری شده است. او در گفتمان سیاسی خود، همیشه از اسلام سخن می‌گوید. در همایش‌های خود کتاب قرآن را بالا می‌برد. 

اما رویکرد چند سال گذشته دولت اردوغان نشان می‌دهد که وی مانند دولت‌های لائیک سلف خود بیشتر تعلق خاطر به متحدان غربی خود- بویژه عضویت در ناتو و اتحادیه اروپا- دارد؛ در غیر این صورت همگرایی دولت وی با کشورهای غربی و رژیم صهیونیستی در زمینه تحولات سوریه و بر ضد مقاومت اسلامی ضد صهیونیستی تا این حد پیش نمی‌رفت؛ همگرایی که زمینه را برای تنش‌آفرینی بین ایران و مقاومت اسلامی فلسطین فراهم کرد و در نهایت این کشور را محملی برای سازماندهی، آموزش، تجهیز و گسیل تروریست‌های داعش به سوریه و عراق تبدیل کرد. 

شواهد نشان می‌دهد علت اختلافات اخیر آنکارا با کشورهای غربی بیشتر، تلاش برای مجبور کردن آنها به پذیرفتن ترکیه به عنوان عضوی از اتحادیه اروپا و بدست آوردن امتیازات ناشی از آن است. 

در هر حال، یک ترکیه با شرایط سیاسی و اجتماعی دوقطبی که نتیجه‌ای جز بالا رفتن ضریب بی‌ثبات در این کشور به دنبال ندارد به هیچ وجه به سود این کشور و منطقه نیست؛ آنهم در شرایطی که رژیم صهیونیستی و کشورهای غربی در پی جرقه و دامن زدن به آتش اختلافات و تنش‌های سیاسی قومی و مذهبی در اقصی نقاط جهان اسلام هستند. 

بنابراین به نظر می‌رسد اردوغان باید صبر و شکیبایی پیشه سازد و با به رسمیت شناختن مخالفان تلاش کند فضای دو قطبی را در این کشور از بین‌ ببرد.

-------------------------

عبدالرضا خلیلی