به گزارش
گروه وبگردی خبرگزاری صدا و سیما، ما در طبیعت شاهد جانوران بسیاری هستیم که علاوه بر صدها سال قدمت، همانند روز نخست پیدایش خود بدون تغییر ماندهاند. در این مطلب قصد داریم با ۱۰ تا از همین دست جانداران شما را آشنا کنیم. البته پیش از خواندن ادامه متن توجه داشته باشید که ممکن است برخی از باکتریها و آغازیان حاضر، قدمت بیشتری نسبت به موارد این لیست داشته باشند.
۱۰. دهان گرد ماهی، ۳۶۰ میلیون سال
لامپری، دهان گرد ماهی یا ماهی مکنده با بیش از ۳۶۰ میلیون سال یکی از قدیمیترین جانوران در جهان محسوب میشود. این ماهی از نظر ریخت شناسی تفاوتهای اساسی با سایر ماهیها دارد و طبقهبندی کردن آنها در گونه ماهیها کار کاملا دقیقی نخواهد بود. لامپری را به عنوان نخستین جانور مهرهدار میشناسند که گونه خونخوارش به دلیل تغذیه از خون سایر ماهیها و جانداران آبزی نوعی انگل به شمار میرود.
۹. تهی خار، ۴۰۰ میلیون سال
تهی خار یا سیلکانت، ماهی درشت پیکری است که با گذشت بیش از ۴۰۰ میلیون سال کماکان ظاهر اولیه خود را حفظ کرده است. تهی خار دارای ۴ باله عجیب است که همانند پا از زیر شکم این ماهی بیرون زده است. به همین دلیل یکی از نظریات محتمل پیرامون تکامل جانوران چهار پا به ماهی تهی خار مرتبط میشود. متاسفانه به دلیل فعالیتهای انسانی مانند ایجاد میدانهای نفتی در آبها، انقزاض این ماهی در سالیان نزدیک، دور از انتظار نخواهد بود.
۸. کوسه فیلی، ۴۰۰ میلیون سال
همانطور که در ابتدای متن اشاره شد، جانوران این لیست از جنبههای مختلفی منحصر به فرد هستند و این مورد درباره کوسه فیلی هم به چشم میخورد. کوسه فیلی (elephant shark) دارای کوچکترین ژنوم در میان فرا رده ماهیان غضروفی است. به عبارتی کوسه فیلی جزو نخستین مهره داران کره زمین محسوب میشود. به طور کلی ماهیانی که دارای غضروف هستند قدمت بیشتری نسبت به ماهیان استخوانی دارند و کوسهها اغلب در این رده بندی جای میگیرند و دارای اسکلت بدنی غضروفی هستند.
۷. خرچنگ نعل اسبی، ۴۴۵ میلیون سال
خرچنگ نعل اسبی احتمالا معروفترین فسیل زنده در جهان است. فسیل زنده به گونههای در قید حیاتی اطلاق میشود که مدت زیادی از زمان پیدایششان میگذرد. خرچنگ نعل اسبی نیز با بیش از ۴۴۵ میلیون سال قدمت یکی از معدود جانوران خشکزی است که تا کنون منقرض نشده است. با این وجود خطرهای زیادی مانند استخراج خون این بندپا توسط انسانها، نابودی بوم زیست و ... بقای حیات خرچنگهای نعل اسبی را تهدید میکند. سالانه بیش از ۵۰۰.۰۰۰ خرچنگ نعل اسبی به دلایل مختلفی جان خود را از دست میدهند.
۶. ملوانک، ۵۰۰ میلیون سال پیش
ملوانک یا ناتیلوس جانوری در شاخه نرم تنان و رده سرپایان است که طی ۵۰۰ میلیون سال تغییرات ظاهری (فنوتیپی) و ژنتیکی (ژنوتیپی) نداشتهاند. این جانوران آبزی از سخت پوستانی مانند میگوها تغذیه کرده و بین ۱۵ تا ۲۰ سال عمر میکنند. در گذشته حدود ۲۵۰۰ گونه ملوانگ در جهان وجود داشته که امروزه این رقم به ۶ گونه کاهش یافته است.
اگر برایتان سوال شده است که چرا اکثر موارد این مطلب را آبزیان تشکیل دادهاند، بهتر است صبور باشید و تا جاندار شمار ۱ این محتوا به خواندنتان ادامه دهید.
۵. کرم مخملی، ۵۰۰ میلیون سال پیش
کرم مخملی یکی از سازگارترین حیوانات در طول تاریخ است که توانسته است با گذشت ۵۰۰ میلیون سال از نخستین حضور خود در زمین به حیاتش ادامه دهد. تولید مثل بالا، مکانزیم تهاجمی و تدافعی پیشرفته (شلیک نوعی مخاط)، پوست حساس و ضد نفوذ آب و... برخی از دلایلی بوده که این نرم تن در طول تاریخ بودن تغییر باقی بماند.
عروسهای دریایی از جنبههای مختلف جانوران شاخصی به شمار میروند. چه به دلیل نوع تکثیری که دارند و چه از نظر نامیرا بودن که در یکی از گونههای آن دیده میشود. همچین امکان دارد حیات عروسهای دریایی به ۶۰۰ تا ۷۰۰ میلیون سال پیش نیز بازگردد که در این صورت هم رده با شانهداران به عنوان نخستین جانوران (دارای دستگاه) کره زمین عنوان شوند.
۳. اسفنج، ۶۰۰ میلیون سال پیش
در ابتدا باید اشاره کنیم که اسفنجها در قلمرو حیوانات قرار میگیرند و نوعی جانور محسوب میشوند. اسفنجها یکی از سادهترین جانوران جهان به شمار میروند که هیچ دستگاهی در بدن خود ندارند. به عبارتی نه برای گوارش، نه برای تولید مثل و نه برای حرکت کردن هیچ اورگانی ندارند. همچنین این جانوران به دلیل مزه بد، سمی بودن و هضم سخت، مورد علاقه دیگر جانداران نیستند، البته به غیر از لاکپشتهای پوزه عقابی که اصلیترین شکارچی آنان محسوب میشوند.
۲. شانه داران، ۷۰۰ میلیون سال پیش
بحث میان قدمت عروسهای دریایی، اسفنجها و شانه داران بسیار پیچیده است و تا چندین سال پیش اسفنجها به عنوان قدیمیترین جانوران جهان در نظر گرفته میشدند، اما پس از تحقیقات بسیار توسط تیمی از اساتید زیست شناسی در سال ۲۰۱۳، مقالهای در ژورنال Science منتشر شد که در آن شانهداران به عنوان قدیمیترین جانور جهان معرفی شدند. شانه داران جانوران ریز اندامی هستند که با تغذیه از پلانکتونها، تخم و لارو ماهیها سبب ایجاد اختلالات اساسی در چرخه غذایی بوم زیست خود شدهاند. (مانند اکوسیستم دریای خزر که تحت تاثیر شانه داران قرار گرفته است).
۱. سیانوباکتری، ۳۰۵ میلیارد سال پیش
سیانوباکتری نه تنها با قدمت بیش از ۳.۵ میلیارد، سال قدیمیترین جاندار کره زمین محسوب میشود، بلکه نقش اساسی در پیدایش حیات خارج از آب و تکامل زیستی نیز داشته است. برای اینکه بفهمیم چگونه سیانوباکتریها همچین نقش کلیدی در جهان داشتهاند و چگونه نخستین جاندار جهان هستی شدند باید نگاهی به دو نظریه حباب و نظریه درون هم زیستی داشته باشیم. طبق بخشی از نظریه حباب، حیات نخستین بار درون آبها شکل گرفته و به دلیل نبود لایه اوزون، اشعه فرابنفش خورشید امکان حیات در جایی غیر از آب را ممکن نمیکرد. در نظریه دوم که مکمل نظریه اول است، نخستین جانداری که دارای اندامک غشادار شد سیانو باکتریهایی بودند که در عوض بلعیدن (فاگوسیتوز) و هضم باکتریهای بدون اندامکی به نام کلرپلاستها، آنها را به طور زنده درون خود نگه داشتند و نخستین جاندار اندامک دار حیات را بوجود آوردند.
اکنون با کنار هم گذاشتن این ۲ نظریه و با دانستن این واقعیت که سیانوباکتریها جانورانی فتوستنز کننده هستند (به وسیله کلرپلاست) و موجب تولید اکسیژن میشوند، متوجه میشویم که آنها باعث شدند به مرور زمان علاوه بر شکل گیری لایه اوزون، در جو و فضای بیرون از آب هم اکسیژن وجود داشته باشد. اینگونه بود که ابتدا جانداران آبزی تکامل پیدا کردند، سپس جانداران آبزی به خشکی ورود کردند و این روند تکامل چند میلیارد سال دنباله دار شد.