حرکت خزنده حلزون به خانه‌ها در غفلت نظارت‌ها 

توجه به حلزون 
کسب و کار‌های کوچک یا همان مشاغل خانگی همواره مورد توجه بوده است، یکی از این مشاغل که این روز‌ها زیاد به چشم می‌خورد پرورش و تکثیر حلزون است، گونه‌ای که قابلیت پرورش سریع در تعداد بالا را دارد. 
 شاید همین ویژگی‌ها، بهره برداران بسیاری را علاقه‌مند به سرمایه گذاری کرده است.
همین مساله سبب شده تا این روز‌ها سر و صدای تبلیغ انواع گونه‌های غیربومی حلزون حتی حلزون‌های همچون اسکارگو، اچاتینا و البینو در تبلیغات محیطی و مجازی مشاهده شود.

پرورش حلزون مجوز دارد یا خیر؟
سوال مهم این است چه دستگاهی متولی صدور مجوز پرورش حلزون است و پرورش این گونه، تحت چه شرایط و ضوابطی باید صورت گیرد؟
شریفی مدیر شیلات و امور آبزیان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با بیان اینکه حلزون‌های خانگی، به محیط کشاورزی ورود ندارند و آفت تلقی نمی‌شوند گفت: تاکنون دستور العمل مشخصی مبنی بر طبقه بندی این گونه در بخش‌های دام، شیلات و یا آبزیان از وزارت ابلاغ نشده است!
به گفته شریفی، هر تولیدی مستلزم رعایت شرایط و ضوابطی است که در این حوزه متاسفانه هیچ آیین نامه و دستور العملی به جهاد کشاورزی ابلاغ نشده است و به طور قطع، صددرصد پرورش دهندگان خانگی حلزون، بدون دریافت مجوز فعالیت می‌کنند.

نگرانی محیط زیست از پرورش حلزون:
به گفته مدیر شیلات خراسان شمالی شاید پرورش حلزون، جزو موارد خاص باشد که در این صورت، مجوز آن همچون پرورش عقرب از سوی محیط زیست و یا دامپزشکی صادر می‌شود.
شکاریان مدیر کل حفاظت از محیط زیست استان با اشاره به اینکه همه فعالیت‌ها در زمینه پرورش حلزون محدود به پرورش خانگی است گفت: با وجود این، محیط زیست تاکنون هیچ مجوزی در این خصوص صادر نکرده و هر فعالیتی در این زمینه غیرقانونی و ضوابط اجرای آن مربوط به جهاد کشاورزی و علوم پزشکی است.
شکاریان با بیان اینکه حلزون‌های پرورشی عمدتا از گونه‌های آفریقایی و اروپایی هستند گفت: تداخل گونه‌های غیر بومی با گونه بومی، تهدیدی برای محیط زیست محسوب می‌شود، مسئله‌ای که پیشتر در خصوص خطر ورود ماهیان قرمز به چرخه طبیعت و تهدید آن برای محیط زیست هم مطرح شده بود.
حالا این سوال پیش می‌آید که آیا پرورش حلزون که نه جهاد کشاورزی آن را تایید می‌کند نه محیط زیست، بخش بهداشت و درمان خراسان شمالی درباره استفاده از آن در سالن‌های آرایشی دستورالعملی دارد یا خیر؟
یکی از پرورش دهندگان حلزون در خراسان شمالی می‌گوید پرورش حلزون درآمدی نه دو برابر، بلکه چند برابر دارد.
او می‌گوید گرچه صادرات حلزون هنوز به صورت جدی در کشور ما انجام نمی‌شود و در سبد غذایی مردم ما به لحاظ سبک زندگی، جایگاهی ندارد، اما برای استفاده از حلزون در حوزه آرایشی و درمان‌های پوستی، استقبال خوبی شده است.

حلزون خطرناک‌تر از مار، کوسه و شیر: 
به گفته دکتر تقوایی رییس اداره نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی دامپزشکی خراسان شمالی، استفاده از حلزون و تخم آن برای مصارف طبی، آرایشی و بهداشتی و حلزون تراپی باید با موافقت سازمان غذا و دارو باشد.
 به گفته دکتر تقوایی، برخلاف تصور عموم، نرخ مرگ و میر انسان توسط حلزون به نسبت حیوانات کشنده‌ای همچون مار، کوسه و شیر بیشتر است و سالانه بیش از ۱۰ هزار نفر در دنیا به واسطه ابتلا به بیماری‌های قابل انتقال از این گونه، جان خود را از دست می‌دهند.
دکتر تقوایی درخصوص خطر نگهداری حلزون به صورت خانگی (پرورشی – آکواریوم) و یا استفاده سنتی به عنوان حلزون تراپی و کلاژن سازی می‌گوید: حلزون میزبان بسیاری از انگل هاست که شایعترین و مهمترین بیماری قابل انتقال از این گونه به انسان، تب حلزون (Snail Fever) یا بیلارزیا و تب کاتایاما است که از طریق انگل شیستو زمیازیس Schistosomiasis منتقل و موجب بروز عفونت ادارای و گوارشی، دل درد، و تب شدید در فرد می‌شود.

او می‌گوید شاید کلاژن تولیدی حلزون، مناسب پوست باشد، اما آیا حلزون‌ها در محیطی کنترل شده پرورش یافته اند و اطمینانی از سلامت و عاری بودن حلزون‌های پرورش یافته از انگل هست؟
در پرس و جو با چند فعال حوزه حلزون تراپی معلوم شد هیچ یک از این افراد نه اطلاع کافی در این حوزه دارند و نه مجوزی برای فعالیت.
در گفتگو با فردی که در حرفه استفاده از حلزون به عنوان حلزون تراپی و کلاژن تراپی فعالیت می‌کرد، متوجه شدم که این فرد نه اطلاعاتی در حوزه حلزون تراپی دارد و نه مجوزی برای فعالیت و به صورت غیر قانونی در منزل شخصی خودش فعالیت می‌کند. 
در گفتگو با یکی از توزیع کنندگان حلزون در سالن‌های زیبایی نیز دریافتم که این فرد هم حلزون‌ها را نه در شرایطی کنترل شده بلکه به صورت خانگی و سنتی پرورش داده و توزیع می‌کند. در پاسخ به این سوال که آیا این سالن‌ها مجوزی برای حلزون تراپی دارند گفت: هیچ اطلاعی در این خصوص ندارم و فقط کار من توزیع کردن حلزون در سالن‌های زیبایی است.

دامپزشکی و ممنوعیت پرورش خانگی حلزون:
به گفته رییس اداره نظارت بر بهداشت عمومی و مواد غذایی دامپزشکی خراسان شمالی، براساس مصوبه ابلاغی شهریور ۱۴۰۱ به دامپزشکی، پرورش حلزون در بخش مشاغل خانگی ممنوع است و هر گونه مصارف طبی و آرایشی، از قبیل حلزون تراپی، نیازمند اخذ موافقت سازمان غذا و دارو، علاوه بر الزامات بهداشتی و استعلامات دامپزشکی است.
دکتر عفتی زاده معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی هم با اعلام اینکه معاونت درمان تاکنون هیچ مجوزی در بحث پرورش و حلزون تراپی صادر نکرده و نخواهد کرد، گفت: بعید است که سازمان غذا و دارو هم مجوزی صادر کرده باشد. 
معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی درباره حلزون تراپی و کلاژن سازی در سالن‌های زیبایی با استفاده از حلزون‌های زنده گفت: استفاده از حلزون، چون با سلامت شهروندان در ارتباط است، حتما با آن برخورد می‌شود و بازرسی‌ها را از این اماکن افزایش می‌دهیم.

نکته قابل توجه این است که اگر جهاد کشاورزی، محیط زیست، دامپزشکی، معاونت بهداشت و درمان علوم پزشکی و سازمان غذا و دارو هیچ مجوزی برای فعالیت پرورش حلزون صادر نکرده، پس چه دستگاهی متولی صدور مجوز و تعیین ضوابط و شرایط فعالیت این کسب و کار و حتی نظارت بر تولید و عرضه حلزون در کشور است؟ اصلا چند بهره بردار در این حوزه فعال هستند.
پرورش حلزون گرچه این روز‌ها با تبلیغات پر زرق و برق، سرو صدای بسیاری در فضای مجازی ایجاد کرده، اما درد دل برخی از پرورش دهندگان متضرر هم در این بین شنیدنی است.
یکی از این پرورش دهندگان که در استان همجوار یعنی گلستان فعالیت می‌کند می‌گوید با هزینه ۵۰ میلیون تومان وارد این حرفه شده ام و حالا که باید از فروش حلزون‌های پرورشی درآمد کسب کنم، خبری از شرکت‌هایی که روزی خود را حامی پرورش دهندگان معرفی می‌کردند، نیست و همه تبلیغات این شرکت‌ها سیاه بازی‌ای بیش نبوده است.
مدیر یکی از شرکت‌های فعال در یکی از استان‌های همجوار هم که سابقه بیشتری دارد و مدعی است که شرکتش از جمله شرکت‌هایی است که دارای مجوز صنعتی در کشور است و حلزون را فرآوری می‌کند، می‌گوید، بسیاری از شرکت‌هایی که به صورت غیر قانونی فعال بودند، یا متواری شده اند و مابقی نیز رو به ورشکستگی هستند.
پرورش حلزون بدون مجوز و از طرفی مشخص نبودن بازار نهایی حلزون سبب شده نگرانی بهداشتی و حتی اقتصادی، پیشِ روی پرورش دهندگان حلزون قرار گیرد.

محقق و نویسنده: سمانه بازرگان